Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii nakłada na organizacje obowiązek stworzenia systemu zgłoszeń sygnalistów.
Z dużym opóźnieniem, w końcu ustawa implementująca dyrektywę została uchwalona. W marcu b.r. opublikowano kolejny projekt ustawy. Wprowadzono kilka zmian z czego najważniejsza polegała na dodaniu do katalogu naruszeń prawa podlegających zgłoszeniu przez sygnalistę, również prawa pracy. 17 kwietnia projekt wpłynął do sejmu. W toku prac ostatecznie w senacie usunięto prawo pracy. Jako uzasadnienie usunięcia prawa pracy z katalogu naruszeń wskazano, że dyrektywa tego nie zawiera, ponieważ pracownik ma wiele ścieżek żeby dochodzić swoich uprawnień przewidzianych w KP. Nie wydaje się być to prawidłowym postawieniem sprawy. To samo można by powiedzieć o całej ustawie o sygnalistach: każde naruszenie prawa z katalogu zawartego w art. 3 pracownik może zgłosić, a jeśli zgłoszenie jest uzasadnione to zaniedbanie (bierność) obciąża pracodawcę niezależnie od ustawy i dyrektywy o sygnalistach, ponadto również obecnie niedopuszczalne są jakiekolwiek działania odwetowe, za które grozi odpowiedzialność w tym karna jeśli odwet stanowiłby czyn zabroniony, przede wszystkim jakikolwiek odwet naruszałby KP.
Ustawa o sygnalistach, poprzez wprowadzone regulacje, w tym m.in. termin na informację zwrotną (art. 25 ust. 1 pkt 7, odpowiedzialność karną (art. 54 i n.) za samo utrudnianie zgłoszenia, ma ułatwić ochronę sygnalisty, promować kulturę informowania o naruszeniach bez obawy, utrudniać pracodawcy zlekceważenie zgłoszenia – czyli wzmacnia pozycję pracownika a nie ustanawia zupełnie nowe prawa lub obowiązki, z tego względu usunięcie prawa pracy z katalogu osłabia sytuację prawną pracownika w takim stopniu w jakim ustawa ją wzmacnia.
Ponieważ jednak zgodnie z art. 3 ust. 2 u.o.s. organizacja może dodatkowo w ramach procedury zgłoszeń wewnętrznych przewidzieć możliwość zgłaszania informacji o naruszeniach dotyczących obowiązujących w tym podmiocie prawnym regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych – to naruszenia norm wynikających z prawa pracy może znaleźć się w procedurze wewnętrznej przez wskazanie regulaminu prawa pracy czy innych regulacji wewnątrzzakładowych (art. 25 ust. 2 pkt 1 u.o.s.).
Ustawa o sygnalistach, zgłoszenie i postępowanie wyjaśniające, nie wyłącza też ani nie zawiesza innych postępowań związanych ze zgłaszanym naruszeniem.
Co do anonimowych zgłoszeń – ostatecznie ustawa nie narzuca obowiązku ich rozpatrywania. Organizacja może jednak się zdecydować na taki model. Decyzja w tym przedmiocie musi znaleźć się w procedurze wewnętrznej (art. 25 ust. 1 pkt 4 u.o.s.).
19.06.2024 Prezydent podpisał ustawę.
Zgodnie z art. 64 ustawa wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 5 ust. 4, art. 25 ust. 1 pkt 8 oraz przepisów rozdziału 4, które wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia (dot. zgłoszeń zewnętrznych).
Główne obowiązki dla organizacji zatrudniającej co najmniej 50 osób (z zastrzeżeniem art. 23 ust. 3), to:
- stworzenie kanału zgłoszeń wewnętrznych, w tym ustanowienie osób przyjmujących i obsługujących zgłoszenie
- przygotowanie procedury która opisze m.in. stworzony kanał zgłoszeń, w tym zakresie m.in. podjęcie decyzji czy:
- przyjmować zgłoszenia anonimowe
- rozszerzyć katalog naruszeń ponad ustawowe minimum
- powierzyć przyjmowanie i obsługę zgłoszeń jednej osobie czy różnym osobom (jednostkom) i czy przyjmowanie powierzyć na zewnątrz
- korzystać z dostawcy kanału zgłoszeń (dedykowanej aplikacji)
- komu powierzyć prowadzenie rejestru zgłoszeń
- skonsultowanie procedury z przedstawicielami zatrudnionych (ew. związkami zawodowymi jeśli działają)
- podanie procedury do wiadomości osób zatrudnionych
- stworzenie i opublikowanie klauzuli informacyjnej dotyczącej systemu ochrony sygnalistów
- przeszkolenie pracowników
- uwzględnienie nowego procesu w systemie ochrony danych osobowych (rcpd, analiza ryzyka, obowiązek informacyjny)
[Aktualizacja] 24.06.2024 ustawa została ogłoszona.
Co do tych zagadnień oferuję pomoc prawną, w związku z tym że mam doświadczenie w podmiotach, które nie czekając na przyjęcie ustawy działały na podstawie dyrektywy.