Blog

Detektyw a rodo

Działalność gospodarczą w zakresie wykonywania usług detektywistycznych reguluje ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych (dalej: u.u.d.). Działalność ta, zgodnie z art. 2 u.u.d. polega m. in. na pozyskiwaniu lub ujawnianiu danych osobowych, na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą, przy czym zgodnie z art. 1 ust. 3 przepisów ustawy nie stosuje się do zbierania danych ze zbiorów ogólnie dostępnych, czyli np. krs, ceidg itd.

Licencja detektywa i wpis do rejestru

Czynności o których mowa w art. 2 u.u.d., jeśli są wykonywane w ramach działalności gospodarczej, może podejmować tylko osoba z licencją detektywa, czyli podmiot mający licencję (detektyw lub firma detektywistyczna) nie może powierzyć tych czynności komuś kto nie ma statusu detektywa (art. 4 ust. 1 w zw. z art. 28b ust. 5 u.u.d.). Jednak moim zdaniem zbyt daleko idący byłby wniosek, że wszelkie czynności poszukiwawcze mogą być podejmowane wyłącznie przez detektywa, a nie może ich podejmować jako działalność uboczną podmiot, którego główny przedmiot działalności jest inny. Intensyfikacja, ukierunkowanie, profesjonalizm i niejawny charakter usługi (czynności) pozwala na zakwalifikowanie jej do kategorii czynności detektywistycznych i zastosowanie u.u.d.

Prowadzenie działalności w tym zakresie wymaga wpisu do rejestru działalności detektywistycznej. Wpis może uzyskać zarówno osoba fizyczna posiadająca licencję (której pełnomocnik posiada licencję), jak i osoba niebędąca osobą fizyczną, jeśli choć jedna osoba fizyczna uprawniona do jej reprezentacji posiada licencję lub pełnomocnik ustanowiony przez przedsiębiorcę do kierowania działalnością detektywistyczną taką licencję posiada (art. 15 u.d.d.).

Zbieranie danych przez detektywa

Co może robić detektyw w kontekście docierania do informacji? Czy ma jakieś specjalne uprawnienia, dostęp do baz danych do których nie ma dostępu osoba bez licencji? Czy może ustalać dane osobowe, w tym majątkowe np. na potrzeby procesu tak jak komornik? Trzeba spojrzeć na kilka przepisów:

Art. 2. 1. Usługami detektywistycznymi są czynności polegające na uzyskiwaniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji o osobach, przedmiotach i zdarzeniach, realizowane na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą, w formach i w zakresach niezastrzeżonych dla organów i instytucji państwowych na mocy odrębnych przepisów (…)

Art. 7. Wykonując usługi detektywistyczne, o których mowa w art. 2 ust. 1, detektyw nie może stosować środków technicznych oraz metod i czynności operacyjno-rozpoznawczych, zastrzeżonych dla upoważnionych organów na mocy odrębnych przepisów.

Art. 9. O ile przepisy innych ustaw nie stanowią inaczej, detektyw, w trakcie wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, może uzyskiwać informacje od osób fizycznych, przedsiębiorców, instytucji, a także organów administracji rządowej lub samorządowej.

Orzeczenia WSA i NSA

Normę wynikającą z art. 9 w zw. z art. 2 ust. 1 uud wyjaśnił WSA i NSA:

Detektyw a dokumentacja medyczna

Z przepisu art. 9 u.u.d. wynika jednoznacznie, że w ramach wykonywanych czynności detektyw jest uprawniony do uzyskiwania informacji o osobach, jednakże tylko wówczas, gdy inaczej nie stanowią przepisy innych ustaw.

Skoro zatem w art. 26 ust 3 ustawy o prawach pacjenta enumeratywnie, a więc w sposób wyczerpujący, wyliczono krąg podmiotów innych niż pacjent, jego bliscy lub osoby upoważnione przez pacjenta, którym placówka opieki zdrowotnej udostępnia dokumentację medyczną, nie zaliczając do grona tych osób detektywów, to powyższe oznacza, że detektywi nie należą do kręgu osób, którym można udostępnić dokumentację medyczną.

Detektyw a ewidencja gruntów

Z tych też przyczyn Sąd uznał, iż w opisanej sytuacji powołane przez skarżącego przepisy ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 12, poz. 110 z późn. zm.), nie dają podstawy do uznania, iż skarżący posiadał interes prawny do uzyskania wskazanego zaświadczenia. Wprawdzie osoba wykonująca zawód detektywa uprawniona jest do wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, może uzyskiwać informacje od osób fizycznych, przedsiębiorców, instytucji, a także organów administracji rządowej lub samorządowej, jednakże uprawnienie to doznaje ograniczeń wynikających wprost z art. 9 tej ustawy. Przepis ten zawiera bowiem klauzulę o treści „o ile przepisy innych ustaw nie stanowią inaczej…”, i oznacza odesłanie do tych przepisów prawa materialnego, pod rządami którego w przedmiotowej sprawie, organy administracji publicznej wydają zaświadczenie.

Skoro więc powołane przepisy art. 217 Kpa oraz art. 24 ust.3 ustawy Prawo geodezyjne, kartograficzne wymagają wykazania interesu prawnego po stronie wnioskodawcy, a w rozpoznawanej sprawie w istocie strona miała interes faktyczny, wyrażający się w uzyskaniu informacji o majątku (nieruchomości) osób wymienionych we wniosku celem usprawnienia egzekucji komorniczej, to prawidłowo organy odmówiły wydania zaświadczenia.

Pomimo bowiem, iż w przepisie tym określony został zakres uprawnień osoby wykonującej usługi detektywistyczne, to jednak realizowanie tych uprawnień jest możliwe tylko w formach i w zakresach niezastrzeżonych dla organów i instytucji państwowych na mocy odrębnych przepisów. Również w art. 9 ustawy o usługach detektywistycznych wskazano na uzyskiwanie przez detektywa informacji m.in. od organów administracji rządowej lub samorządowej, o ile przepisy innych ustaw nie stanowią inaczej. Tak określony zakres ustawowych uprawnień osoby wykonującej usługi detektywistyczne nie tworzy zatem po stronie tej osoby indywidualnego interesu prawnego, skoro wymienione wyżej przepisy ustawy o usługach detektywistycznych nie uzależniają wykonywania tych uprawnień lub niektórych z nich, od uzyskiwania informacji w postaci prawnie określonego dokumentu będącego wypisem z ewidencji gruntów i budynków określonym w art. 24 ust. 3 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne bądź zaświadczeniem wydanym na podstawie art. 217 § 2 pkt 1 kpa. Wykonywanie tych uprawnień, w świetle powołanych przepisów, jest bowiem niezależne od tego, czy uzyskane informacje przybiorą postać sformalizowanego dokumentu wydanego przez uprawniony do tego organ administracji.

Pojęcie „interesu prawnego” nie zostało normatywnie zdefiniowane, wszakże w doktrynie i orzecznictwie przeważa pogląd, że interes prawny zachodzi wówczas, gdy strona może lub powinna, na podstawie obowiązującego prawa, uzyskać konkretną korzyść albo może być (lub powinna) obarczona obowiązkiem określonego zachowania. To zaś oznacza, że o tym, czy strona ma interes prawny, – a nie tylko interes faktyczny – decyduje okoliczność, czy jej żądanie znajduje podstawę w materialnym przepisie prawa publicznego. Jak podkreśla się, interes prawny powinien mieć zatem charakter bezpośredni, konkretny i indywidualny – a więc jest uwarunkowany istnieniem normy prawnej, nakładającej na dany podmiot obowiązki lub określającej prawa (uprawnienia), których dotyczy zaskarżony akt.

W ocenie Sądu, po stronie skarżącego nie można dopatrzyć się tak rozumianego interesu prawnego, zwłaszcza nie można go wyprowadzić w niniejszym przypadku z uregulowań ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 12, poz. 110 z późn. zm.). Jakkolwiek z przepisu art. 9 powołanego aktu prawnego wynika, że osoba wykonująca zawód detektywa w trakcie wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, może uzyskiwać informacje od osób fizycznych, przedsiębiorców, instytucji, a także organów administracji rządowej lub samorządowej, jednak uprawnienie to jest ograniczone brzmieniem samego art. 9 tej ustawy. Przepis ten zawiera bowiem na wstępie zastrzeżenie, tj.: „O ile przepisy innych ustaw nie stanowią inaczej…”, tym samym odsyłając do odrębnych, rangi ustawowej, przepisów prawa. Oznacza to, że zakres, forma i warunki udzielenia informacji wyznaczane są w zasadzie regulacjami szczególnymi. W przedmiotowej zaś sprawie chodzi o odesłanie zwłaszcza do art. 217 K.p.a. oraz art. 24 ust.3 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne i konieczność spełnienia tamże określonego wymogu wykazania interesu prawnego w omawianym zakresie. Skoro zatem z treści art. 9 ustawy o usługach detektywistycznych wywieść istnienia takiego interesu prawnego nie można, a brak jest innej normy w systemie prawa administracyjnego nakładającej wprost na organy administracji publicznej obowiązek dokonywania czynności poszukiwawczych, zmierzających do ustalania stanu majątkowego osób (tj. gruntów, budynków, lokali, będących w ich władaniu) tudzież, odpowiadającej takiej powinności, normy przewidującej uprawnienie osób wykonujących usługi detektywistyczne do żądania wykonania przez organy administracji tego rodzaju działań – zasadnie odmówiono wydania zaświadczenia.

Wnioski

Jak wynika z powyższego detektyw nie ma specjalnego uprawnienia do żądania informacji od innych podmiotów np. organów administracji publicznej będących administratorami danych osobowych w bazach takich jak rejestr pesel (art. 45 i n. ustawy o ewidencji ludności). W art. 9 uud najważniejszy fragment przepisu, który skutecznie obezwładnia możliwości detektywa to: O ile przepisy innych ustaw nie stanowią inaczej. Właśnie przepisy ustaw dotyczących tych baz danych, regulują kto ma do nich dostęp, więc musiałyby uwzględniać detektywa żeby miał takie uprawnienie. Przykładowo jeśli uzyskanie danych z rejestru pesel zależy od wykazania interesu prawnego (art. 46 ust. 2 pkt 1 uel), to detektyw wykaże ten interes prawny jeśli jego klient jest w stanie go wykazać, a nie dlatego że jest detektywem. Generalnie można powiedzieć, że detektyw może robić tyle ile mógłby robić jego klient w swojej własnej sprawie. Tak jak sam obywatel może zrobić komuś zdjęcie, np. żeby wykazać fakty w sprawie sądowej, tak może to też zrobić za niego detektyw na zlecenie – tę oczywistość potwierdził nawet ETPC decyzją z dnia 11.12.2018 r., na skutek skargi nr 17331/11, Mehmedovic przeciwko Szwajcarii. Tak jak sam zainteresowany wierzyciel może wypytywać osoby postronne poszukując dłużnika i skorzystać z udzielonych odpowiedzi jednocześnie źródło informacji zachowując dla siebie, tak może to za niego robić detektyw, przy tym sam wierzyciel, jeśli jest przedsiębiorcą i stosuje się do niego rodo, nie może ujawnić źródła (spełnić OI w tym zakresie) ze w względu na odpowiednio stosowany art. 15 ust. 4 rodo, ponieważ ujawnienie tego źródła mogłoby niekorzystnie wpłynąć na prawa lub wolności źródła, natomiast to że detektyw nie może ujawnić źródła wynika wprost z art. 12 oraz 23a u.d.d i odpowiadającego tym przepisom art. 14 ust. 5 lit. d rodo.

Norma wynikająca z art. 15 ust. 4 rodo na gruncie OI

Wprawdzie art. 14 ust. 5 rodo nie zawiera regulacji takiej jak art. 15 ust. 4 rodo, ale przepisy wyrażają również normy przez wnioskowanie z norm o normach. Jeśli więc nie można osobie na jej żądanie ujawnić kopii danych, jeśli są tam zmieszane dane innej osoby, których ujawnienie narażałoby jej prawa i wolności, to tym bardziej nie można ujawnić takich danych jeśli nie są zmieszane z danymi osoby, której dane dotyczą, bez jej żądania (w ramach OI, a nie dostępu do danych) – czyli osoba ma mniejszy interes w ich uzyskaniu. Może tu chodzić o sytuacje, kiedy wierzyciel sam lub przez detektywa zdobędzie nr tel do dłużnika od pracownika dłużnika, albo sąsiadującego z dłużnikiem innego przedsiębiorcy. Wierzyciel obojętne czy działa osobiście czy przez detektywa, nie może ujawnić źródła, bo naraziłby je na działania odwetowe. Na marginesie można zauważyć, że z kolei art. 15 nie zawiera wyłączenia ze względu na tajemnicę zawodową, o którym mowa w art. 14 ust. 5. Nie oznacza to jednak, że w trybie prawa dostępu miałoby dojść do ujawnienia informacji objętych tajemnicą zawodową nie ujawnianych w trybie art. 14. Regulacja art. 15 ust. 4 rodo dotycząca kopii danych (dostępu do danych, art. 15 ust. 3) znajdzie zastosowanie tym bardziej do wnioskowego obowiązku informacyjnego (prawa dostępu do informacji o przetwarzaniu, art. 15 ust. 1). Natomiast art. 15 ust. 4 ma szerszą hipotezę niż art. 14 ust. 5 lit. d, ponieważ chroni to samo co tajemnica zawodowa, ale w sytuacjach kiedy ustawa tajemnicy zawodowej nie przewiduje. Równolegle do powyższych rozważań, trzeba dodatkowo odnotować, że prawodawca musiał zdawać sobie sprawę, że bezrefleksyjne spełnianie żądań podmiotu danych, w tym dotyczących informacji o przetwarzaniu, może prowadzić do sytuacji absurdalnych i szkodliwych, dlatego ustanowił klauzulę generalną w art. 12 ust. 5 zd. 2 rodo:

5. Informacje podawane na mocy art. 13 i 14 oraz komunikacja i działania podejmowane na mocy art. 15–22 i 34 są wolne od opłat. Jeżeli żądania osoby, której dane dotyczą, są ewidentnie nieuzasadnione lub nadmierne, w szczególności ze względu na swój ustawiczny charakter, administrator może:

a) pobrać rozsądną opłatę, uwzględniając administracyjne koszty udzielenia informacji, prowadzenia komunikacji lub podjęcia żądanych działań; albo

b) odmówić podjęcia działań w związku z żądaniem.

Obowiązek wykazania, że żądanie ma ewidentnie nieuzasadniony lub nadmierny charakter, spoczywa na administratorze.

Podobnie co do przepisu art. 12 ust. 5 rodo wypowiedział się TSUE dnia 12 stycznia 2023 r. w sprawie C‑154/21:

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 15 ust. 1 lit. c) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych)

należy interpretować w ten sposób, że:

przewidziane w tym przepisie prawo dostępu osoby, której dane dotyczą, do dotyczących jej danych osobowych oznacza, w przypadku gdy dane te zostały lub zostaną ujawnione odbiorcom, że na administratorze danych ciąży obowiązek podania tej osobie dokładnej tożsamości tych odbiorców, chyba że nie jest możliwe zidentyfikowanie tych odbiorców lub tenże administrator danych wykaże, że wnioski o uzyskanie dostępu złożone przez osobę, której dane dotyczą, są ewidentnie nieuzasadnione lub nadmierne w rozumieniu art. 12 ust. 5 rozporządzenia 2016/679, w których to przypadkach administrator ten może wskazać tej osobie wyłącznie kategorie odnośnych odbiorców.

Również co do pracowników administratora TSUE dnia 22 czerwca 2023 r. w sprawie C‑579/21:

2)      Artykuł 15 ust. 1 rozporządzenia 2016/679

należy interpretować w ten sposób, że:

informacje dotyczące operacji przeglądania danych osobowych danej osoby odnoszące się do dat i celów tych operacji stanowią informacje, które osoba ta ma prawo uzyskać od administratora na podstawie tego przepisu. Natomiast przepis ten nie ustanawia takiego prawa w odniesieniu do informacji dotyczących tożsamości pracowników wspomnianego administratora, którzy przeprowadzili te operacje z jego upoważnienia i zgodnie z jego poleceniami, chyba że informacje te są niezbędne do umożliwienia osobie, której dane dotyczą, skutecznego wykonywania praw przyznanych jej przez to rozporządzenie i pod warunkiem że uwzględnione zostaną prawa i wolności tych pracowników.

Jak widać z powyższego prawo do informacji jednego podmiotu jest korygowane przez prawa i wolności innych podmiotów.

To co odróżnia detektywa od zleceniobiorców będących przedsiębiorcami i niemających licencji, to to że uud wyraźnie, bez potrzeby wykładni, zdejmuje z detektywa obowiązki informacyjne wynikające z rodo, aby zapewnić możliwość dyskretnego pozyskiwania informacji, co stanowi istotę działalności detektywa. No i przede wszystkim przedsiębiorca, który nie ma licencji detektywa, nie może przyjąć zlecenia co do usługi detektywistycznej.

Rola w procesie, detektyw i windykator

Detektyw wykonuje działalność regulowaną, jest więc administratorem i przekazując mu dane, które następnie uzupełnia w wyniku czynności detektywistycznych, nie należy podpisywać umowy powierzenia. Natomiast może się zdarzyć, że firma detektywistyczna równolegle wykonuje inne procesy dla klienta np. proces windykacji. Windykator nie jest zawodem regulowanym, UODO jasno stwierdził że windykator jest administratorem tylko jeśli dochodzi do cesji wierzytelności, bez cesji jeśli działa na zlecenie jest procesorem:

W sytuacji, w której wierzytelność nie została sprzedana, ale jej windykacja została zlecona innemu podmiotowi na zasadzie wykonania usługi w tym zakresie, administrator powinien pamiętać o zawarciu z takim podmiotem umowy powierzenia przetwarzania danych osobowych, o której mowa w art. 28 RODO. Powinna ona określać m.in.: przedmiot i czas trwania przetwarzania, jego charakter i cel, rodzaj danych osobowych oraz kategorie osób, których one dotyczą, a także prawa i obowiązki zarówno administratora, czyli podmiotu zlecającego, jak i podmiotu, któremu powierzono przetwarzanie danych.

Może być więc tak, że firma A zdobędzie jakieś dane wykonując czynności detektywistyczne (ze źródeł publicznie niedostępnych, przez osobę z licencją, na podstawie umowy o usługi detektywistyczne), a następnie w oparciu m.in. o te dane będzie windykowała dłużnika. Ponieważ rola ustalana jest co do procesu, dla procesu usługi detektywistycznej będzie ado, a dla procesu usługi windykacji będzie proc.

Odpowiedzialność zleceniodawcy

Warto też odnotować, w jakim zakresie zleceniodawca odpowiada za działanie detektywa. W takim jak za swoje własne. Zarówno osobiście jak i przez detektywa nie może ingerować w prywatność innej osoby ponad to co jest prawnie uzasadnione. Jeśli zleci detektywowi zebranie nieadekwatnego zakresu danych, to zlecenie stanowi jego własny delikt (art. 415 k.c.) niezależnie od tego że również detektyw naruszy prawo (art. 25b w zw. z art. 6 w zw. z art. 11 uud). Zbieranie danych nielegalne na gruncie k.c., jest automatycznie nielegalne na gruncie rodo. Jeśli zleceniodawca zleci zebranie adekwatnego zakresu danych, ale detektyw wybierze bezprawny sposób, za działanie detektywa zleceniodawca nie odpowiada, jeśli nie ma winy w wyborze (art. 429 k.c.), a nie ma skoro wybiera osobę z licencją. Przykładowo wierzyciel zarówno sam jak i przez detektywa może zebrać adres zamieszkania, czy inne dane potrzebne do pozwu. Czyli zleceniodawca nie odpowiada za czyn cudzy, również art. 430 k.c. nie znajdzie zastosowania, bo detektyw nie jest podwładnym zleceniodawcy, tylko zlecenie poszukiwania nieadekwatnego zakresu danych, jest czynem własnym.

Forma umowy, wykaz detektywów, sprawozdanie końcowe

Zgodnie z art. 23 u.u.d. przedsiębiorca prowadzący działalność detektywistyczną ma obowiązek zachowywać formę pisemną umów dotyczących wykonywanej działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych a także prowadzić i przechowywać dokumentację dotyczącą zatrudnianych detektywów oraz zawieranych i realizowanych umów oraz wykaz zatrudnionych detektywów. Szczegóły dotyczące tej dokumentacji reguluje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 8 sierpnia 2002 r. w sprawie dokumentacji wymaganej przy prowadzeniu działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych. Przechowywana jest 5 lat.

Kopia sprawozdania dla celów prawa karnego

Zgodnie z art. 13 oraz art. 23b u.u.d. detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca (firma detektywistyczna) ma obowiązek sporządzić końcowe sprawozdanie z wykonanych czynności detektywistycznych i przekazać je zleceniodawcy. Jeżeli czynności detektywistyczne dotyczą postępowania karnego, karnego skarbowego lub innego w którym stosuje się przepisy prawa karnego, detektyw obowiązany jest sporządzić kopię sprawozdania i przechowywać ją przez 2 lata.

Dane osobowe

Przetwarzanie danych osobowych reguluje rozdział 3a u.u.d. dodany ustawą z dnia 21 lutego 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rodo, która zmieniła ponad 160 ustaw w celu dostosowania polskiego porządku prawnego do rodo:

Art. 28a. Detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca przetwarza dane osobowe zebrane w toku wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, bez zgody osób, których dane dotyczą, wyłącznie w zakresie realizacji usługi detektywistycznej.

Art. 28b. 1. Po zrealizowaniu usługi detektywistycznej detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca obowiązany jest przekazać zleceniodawcy dane osobowe zebrane podczas wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1.

2. W przypadku rezygnacji zleceniodawcy z odbioru danych osobowych zebranych podczas wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, albo nieodebrania ich w ustalonym terminie dane te podlegają zniszczeniu po upływie 5 lat od dnia zakończenia realizacji usługi detektywistycznej, nie później niż bezpośrednio po wykreśleniu przedsiębiorcy z rejestru.

3. Z czynności, o których mowa w ust. 1 i 2, detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca sporządza notatkę, którą dołącza do księgi realizacji umowy. Notatka zawiera:

1) informację o przekazaniu albo zniszczeniu przetwarzanych danych osobowych oraz opis tej czynności;

2) datę przekazania lub zniszczenia przetwarzanych danych osobowych;

3) podpis zleceniodawcy, w przypadku odebrania przetwarzanych danych osobowych, oraz podpis sporządzającego notatkę.

4. Niszczenie przetwarzanych danych osobowych przez detektywa odbywa się w obecności przedsiębiorcy lub wyznaczonej przez niego osoby. Przedsiębiorca lub wyznaczona przez niego osoba podpisuje notatkę, o której mowa w ust. 3.

5. Detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca może przekazać dane osobowe zebrane w toku wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, wyłącznie innemu detektywowi wyznaczonemu przez przedsiębiorcę do współdziałania w ramach realizowanej usługi detektywistycznej albo do przejęcia dalszej realizacji usługi detektywistycznej.

Art. 28c. Do przetwarzania danych osobowych zebranych w toku wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, nie stosuje się przepisów art. 13 ust. 1 i 2 oraz art. 15 ust. 1 lit. a. c i g rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. Urz. UE L 119 z 04.05.2016, str. 1, z późn. zm.).

Art. 28d. Przedsiębiorca realizujący usługi detektywistyczne informuje o ograniczeniach, o których mowa w art. 28c, na swojej stronie internetowej lub przez wywieszenie w stałym miejscu wykonywania swojej działalności.

Kopia sprawozdania dla celu obrony przed roszczeniami

Jak wynika z powyższych przepisów detektyw (firma detektywistyczna) ma obowiązek przekazania zleceniodawcy danych osobowych zebranych na jego zlecenie. Jak się wydaje z istnienia tego obowiązku nie należy wnioskować nieistnienia uprawnienia detektywa do zachowania kopii sprawozdania końcowego, zawierającego dane osobowe, w celu obrony przed ewentualnym roszczeniem deliktowym. Należy pamiętać, że przy realizacji czynności detektywistycznych może dojść do naruszenia prawa, z którego powstanie szkoda (krzywda) podmiotu, który był poddany czynnościom detektywistycznym, podmiot ten może wystąpić z roszczeniem w ciągu 10 lat na drogę sądową przeciwko detektywowi, niezależnie od tego że również przeciwko zleceniodawcy (art. 442(1) k.c.). Przykładowo powód będzie twierdził, że detektyw spełniając świadczenie niepieniężne, jakim są czynności detektywistyczne w celu zebrania danych na potrzeby procesu o alimenty, na zlecenie jego przeciwnika w procesie o alimenty, naruszył prawo powszechnie obowiązujące i z tego naruszenia powstał krzywda powoda, w postaci naruszenia dóbr osobistych.

Zniszczenie danych osobowych nieodebranych przez 5 lat

Art. 28b ust. 2 u.u.d. wyraźnie nakazuje zniszczyć dane po 5 latach, ale w sytuacji gdy zleceniodawca zrezygnował z ich odebrania. W takiej sytuacji detektyw rzeczywiście nie ma powodu przechowywać danych w celu obrony przed roszczeniem, ponieważ jeśli zebranie danych nastąpiło potajemnie, zleceniodawca nie odebrał danych (sprawozdania końcowego), czyli nie zostaną wykorzystane np. w procesie rozwodowym, to nie istnieje też zagrożenie roszczeniem odszkodowawczym skierowanym przeciwko detektywowi, ponieważ jego czynności detektywistyczne, w ogóle nie wyjdą na jaw.

Ograniczenia w stosowaniu rodo

Art. 28c u.u.d. zawiera ograniczenia w stosowaniu przepisów o ochronie danych osobowych, konkretnie wyłączenie klauzuli informacyjnej z art. 13 rodo, stosowanej do zbierania danych od osoby (czyli gdy osoba jest świadoma, że przekazuje dane) oraz wyłączenie niektórych elementów informacji przekazywanej zgodnie z art. 15 rodo na wniosek podmiotu danych: o celu, odbiorcy i źródle.

Przepis ten nie wyłącza stosowania art. 14 rodo, czyli klauzuli przekazywanej gdy dane zostały zebrane z innego źródła niż od osoby, np. potajemnie w wyniku ukrytego monitoringu, od osób postronnych np. ze środowiska podmiotu danych. Czy w takim razie oznacza to, że w ciągu miesiąca detektyw powinien doręczyć taką klauzulę, jeśli ma dane kontaktowe osoby, której dane dotyczą?

Tajemnica – przetwarzanie wyraźnie uregulowane prawem

Art. 14 ust. 5 zawiera wyłączenia obowiązku udzielenia informacji. Między innymi w sytuacji, gdy pozyskanie lub ujawnianie danych jest wyraźnie uregulowane prawem (lit. c) albo muszą zostać poufne zgodnie z obowiązkiem zachowania tajemnicy (lit. d) albo gdyby OI uniemożliwił lub poważnie utrudnił realizację celów przetwarzania (lit. b zd. 1 in fine). Do zachowania tajemnicy zobowiązuje detektywa (firmę detektywistyczną) art. 12 oraz 23a u.d.d., detektyw jest obowiązany zachować w tajemnicy źródła informacji oraz okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość w trakcie wykonywania czynności. Natomiast działalność detektywa (pozyskanie lub ujawnianie danych) jest wyraźnie uregulowana prawem. W tym wypadku ponieważ OI uniemożliwiłby realizację celu przetwarzania (lit. b), to ustawodawca wprowadził tajemnicę zawodową detektywa (lit. d), a pozyskanie i ujawnienie danych jest wyraźnie uregulowane prawem (lit. c).

Chociaż wyłączone jest stosowanie art. 15 rodo jedynie częściowo, w praktyce podmiot danych często nie może zrealizować również prawa do uzyskania kopii danych, ponieważ zgodnie z ust. 4 prawo do uzyskania kopii, nie może niekorzystnie wpływać na prawa i wolności innych, zaś z kopii danych zwykle można wywnioskować informacje o odbiorcy (zleceniodawcy) i o źródle. Jako konsekwencja powyższego również inne prawa podmiotu danych z art. 16 i n. rodo będą wyłączone.

Działalność detektywa, której istota polega na działaniu potajemnym bez wiedzy i zgody osoby, której dane są zbierane wyłącza niemal całkowicie funkcję informacyjną rodo. Oczywiście rodo musi być stosowane w innych aspektach, przede wszystkim w zakresie bezpieczeństwa (art. 24 i 32), zasad (art. 5) i podstaw legalizacyjnych (art. 6).

Zgodnie z art. 28d u.d.d. informację o ograniczeniu stosowania rodo administrator (detektyw lub firma detektywistyczna) zamieszcza (tryb oznajmujący świadczy o obowiązku) na stronie internetowej.

Brak OI ze względu na cel przetwarzania

Przy tej okazji ciekawe są pytania dotyczące przedsiębiorcy, który zlecił usługę detektywistyczną. Jeśli zleciła osoba niebędąca przedsiębiorcą dla celów czysto osobistych, to oczywiście problem nie powstaje, bo do niej nie stosujemy rodo.

  1. Czy taki zleceniodawca ma informować osobę, której dane dotyczą o zmianie celu i o odbiorcy jakim jest detektyw (art. 13 ust. 3 rodo), któremu zamierza udostępnić jej dane w celu uzupełnienia przez dodatkowe informacje, w drodze czynności detektywistycznych?
  2. Czy po odebraniu sprawozdania końcowego od detektywa, ma na podstawie art. 14 poinformować osobę o zebraniu jej danych z innych źródeł niż od niej samej?

Na pierwsze pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej, zastosowanie znajdzie na zasadzie analogii (lub wnioskowania z celu na środki) art. 14 ust. 5 lit. b rodo, ponieważ klauzula informacyjna uniemożliwiłaby realizację celu przetwarzania, którym jest pozyskanie informacji bez zgody i wiedzy podmiotu danych (w regulacji art. 13 rodo jest luka prawna, nie ma analogicznego ust. 5 jak w art. 14).

Odpowiedź na drugie pytanie uzależniona jest od celu pozyskania tych danych, jeśli spełnienie obowiązku uniemożliwiłoby realizację legalnego celu, można zastosować art. 14 ust. 5 lit. b rodo. W każdym razie jednak zleceniodawca nie może udzielić informacji, które narażałyby źródło danych, z którego skorzystał detektyw (choć właściwie jest podnoszona wątpliwość czy detektyw powinien zdradzać to źródło w sprawozdaniu końcowym, są opinie że w tym zakresie tajemnica działa również przeciwko zleceniodawcy). Jeśli dane zostaną usunięte w ciągu miesiąca od ich zebrania, nie dojdzie do naruszenia obowiązku informacyjnego.

Przepisy

Art.  1.  [Zakres regulacji]

1. Ustawa określa zasady wykonywania działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych, prawa i obowiązki detektywów oraz zasady i tryb nabywania uprawnień do wykonywania usług detektywistycznych.

2. Przepisów ustawy nie stosuje się do osób lub instytucji, które na podstawie odrębnych przepisów mogą podejmować działania posiadające charakter czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1.

3. Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności gospodarczej polegającej na uzyskiwaniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji, jeżeli pochodzą one ze zbiorów danych ogólnie dostępnych.

Art.  2.  [Czynności będące usługami detektywistycznymi]

1. Usługami detektywistycznymi są czynności polegające na uzyskiwaniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji o osobach, przedmiotach i zdarzeniach, realizowane na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą, w formach i w zakresach niezastrzeżonych dla organów i instytucji państwowych na mocy odrębnych przepisów, a w szczególności:

1) w sprawach wynikających ze stosunków prawnych dotyczących osób fizycznych;

2) w sprawach wynikających ze stosunków gospodarczych dotyczących:

a) wykonania zobowiązań majątkowych, zdolności płatniczych lub wiarygodności w tych stosunkach,

b) bezprawnego wykorzystywania nazw handlowych lub znaków towarowych, nieuczciwej konkurencji lub ujawnienia wiadomości stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa lub tajemnicę handlową;

3) sprawdzanie wiarygodności informacji dotyczących szkód zgłaszanych zakładom ubezpieczeniowym;

4) poszukiwanie osób zaginionych lub ukrywających się;

5) poszukiwanie mienia;

6) zbieranie informacji w sprawie, w której toczy się postępowanie karne, postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe albo inne, jeżeli w toku postępowania można zastosować przepisy prawa karnego.

2. Zleceniodawcą czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 6, nie mogą być organy prowadzące lub nadzorujące postępowania w tych sprawach.

Art.  3.  [Wykonywanie usług detektywistycznych jako działalność regulowana]

Wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019 r. poz. 1292 i 1495) i wymaga uzyskania wpisu do rejestru działalności detektywistycznej, zwanego dalej „rejestrem”.

Art.  4.  [Obowiązek posiadania licencji detektywa]

1. Wykonywanie czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, wymaga posiadania licencji detektywa, zwanej dalej „licencją”.

2. Detektywem w rozumieniu ustawy jest osoba posiadająca licencję.

3. Tytułu zawodowego „detektyw” może używać wyłącznie osoba posiadająca licencję.

Art.  12.  [Obowiązek zachowania tajemnicy]

1. Detektyw jest obowiązany zachować w tajemnicy źródła informacji oraz okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość w trakcie wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1.

2. Obowiązek zachowania tajemnicy ciąży na detektywie także po zaprzestaniu wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1.

3. Detektyw może zostać zwolniony z zachowania tajemnicy na zasadach określonych w Kodeksie postępowania karnego.

Art.  23a.  [Obowiązek zachowania tajemnicy]

1. Przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie usług detektywistycznych, będący osobą fizyczną, jest obowiązany zachować w tajemnicy źródło informacji oraz okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość w związku z wykonywaniem umowy zawartej ze zleceniodawcą, o której mowa w art. 2 ust. 1.

2. W przypadku przedsiębiorcy wykonującego działalność gospodarczą w zakresie usług detektywistycznych, niebędącego osobą fizyczną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na wszystkich osobach, które działając na rzecz przedsiębiorcy powzięły wiadomość o źródłach informacji oraz okolicznościach sprawy będącej przedmiotem umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a zleceniodawcą, o której mowa w art. 2 ust. 1.

3. Przedsiębiorca, o którym mowa w ust. 1, albo osoby, o których mowa w ust. 2, mogą zostać zwolnieni z zachowania tajemnicy na zasadach określonych w Kodeksie postępowania karnego.

Art.  28b.  [Przekazywanie zleceniodawcy zebranych danych osobowych po zrealizowaniu usługi detektywistycznej]

1. Po zrealizowaniu usługi detektywistycznej detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca obowiązany jest przekazać zleceniodawcy dane osobowe zebrane podczas wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1.

2. W przypadku rezygnacji zleceniodawcy z odbioru danych osobowych zebranych podczas wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, albo nieodebrania ich w ustalonym terminie dane te podlegają zniszczeniu po upływie 5 lat od dnia zakończenia realizacji usługi detektywistycznej, nie później niż bezpośrednio po wykreśleniu przedsiębiorcy z rejestru.

3. Z czynności, o których mowa w ust. 1 i 2, detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca sporządza notatkę, którą dołącza do księgi realizacji umowy. Notatka zawiera:

1) informację o przekazaniu albo zniszczeniu przetwarzanych danych osobowych oraz opis tej czynności;

2) datę przekazania lub zniszczenia przetwarzanych danych osobowych;

3) podpis zleceniodawcy, w przypadku odebrania przetwarzanych danych osobowych, oraz podpis sporządzającego notatkę.

4. Niszczenie przetwarzanych danych osobowych przez detektywa odbywa się w obecności przedsiębiorcy lub wyznaczonej przez niego osoby. Przedsiębiorca lub wyznaczona przez niego osoba podpisuje notatkę, o której mowa w ust. 3.

5. Detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca może przekazać dane osobowe zebrane w toku wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, wyłącznie innemu detektywowi wyznaczonemu przez przedsiębiorcę do współdziałania w ramach realizowanej usługi detektywistycznej albo do przejęcia dalszej realizacji usługi detektywistycznej.

Art.  25b.  [Obowiązek przedstawienia dokumentów przez zleceniodawcę]

Przedsiębiorca jest uprawniony do żądania od zleceniodawcy dokumentów, w tym okazania dokumentów stwierdzających tożsamość, koniecznych do oceny, czy zawarcie umowy i jej wykonanie będzie zgodne z wymaganiami określonymi w art. 6 oraz art. 11.

Art.  6.  [Zasady wykonywania usług detektywistycznych]

Detektyw powinien, przy wykonywaniu czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, kierować się zasadami etyki, lojalnością wobec zlecającego usługę i szczególną starannością, aby nie naruszyć wolności i praw człowieka i obywatela.

Art.  11.  [Obowiązki detektywa przy wykonywaniu usług detektywistycznych]

Detektyw przy wykonywaniu czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, jest obowiązany:

1) przestrzegać przepisów prawa oraz odmówić wykonania czynności niezgodnej z prawem lub nieetycznej;

2) zachować należytą staranność i rzetelność, a zwłaszcza sprawdzić zgodność z prawdą uzyskanych informacji.