Blog

Detektyw a rodo

Działalność gospodarczą w zakresie wykonywania usług detektywistycznych reguluje ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych (dalej: u.u.d.). Działalność ta, zgodnie z art. 2 u.u.d. polega m. in. na pozyskiwaniu lub ujawnianiu danych osobowych, na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą, przy czym zgodnie z art. 1 ust. 3 przepisów ustawy nie stosuje się do zbierania danych ze zbiorów ogólnie dostępnych, czyli np. krs, ceidg itd.

Licencja detektywa i wpis do rejestru

Czynności o których mowa w art. 2 u.u.d., jeśli są wykonywane w ramach działalności gospodarczej, może podejmować tylko osoba z licencją detektywa, czyli podmiot mający licencję (detektyw lub firma detektywistyczna) nie może powierzyć tych czynności komuś kto nie ma statusu detektywa (art. 4 w zw. z art. 28b ust. 5 u.u.d.). Jednak moim zdaniem zbyt daleko idący byłby wniosek, że wszelkie czynności poszukiwawcze mogą być podejmowane wyłącznie przez detektywa, a nie może ich podejmować jako działalność uboczną podmiot, którego główny przedmiot działalności jest inny. Intensyfikacja, ukierunkowanie, profesjonalizm i niejawny charakter usługi (czynności) pozwala na zakwalifikowanie jej do kategorii czynności detektywistycznych i zastosowanie u.u.d.

Prowadzenie działalności w tym zakresie wymaga wpisu do rejestru działalności detektywistycznej. Wpis może uzyskać zarówno osoba fizyczna posiadająca licencję (której pełnomocnik posiada licencję), jak i osoba niebędąca osobą fizyczną, jeśli choć jedna osoba fizyczna uprawniona do jej reprezentacji posiada licencję lub pełnomocnik ustanowiony przez przedsiębiorcę do kierowania działalnością detektywistyczną taką licencję posiada (art. 15 u.d.d.).

Forma umowy, wykaz detektywów, sprawozdanie końcowe

Zgodnie z art. 23 u.u.d. przedsiębiorca prowadzący działalność detektywistyczną ma obowiązek zachowywać formę pisemną umów dotyczących wykonywanej działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych a także prowadzić i przechowywać dokumentację dotyczącą zatrudnianych detektywów oraz zawieranych i realizowanych umów oraz wykaz zatrudnionych detektywów. Szczegóły dotyczące tej dokumentacji reguluje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 8 sierpnia 2002 r. w sprawie dokumentacji wymaganej przy prowadzeniu działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych. Przechowywana jest 5 lat.

Kopia sprawozdania dla celów prawa karnego

Zgodnie z art. 13 oraz art. 23b u.u.d. detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca (firma detektywistyczna) ma obowiązek sporządzić końcowe sprawozdanie z wykonanych czynności detektywistycznych i przekazać je zleceniodawcy. Jeżeli czynności detektywistyczne dotyczą postępowania karnego, karnego skarbowego lub innego w którym stosuje się przepisy prawa karnego, detektyw obowiązany jest sporządzić kopię sprawozdania i przechowywać ją przez 2 lata.

Dane osobowe

Przetwarzanie danych osobowych reguluje rozdział 3a u.u.d. dodany ustawą z dnia 21 lutego 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rodo, która zmieniła ponad 160 ustaw w celu dostosowania polskiego porządku prawnego do rodo:

Art. 28a. Detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca przetwarza dane osobowe zebrane w toku wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, bez zgody osób, których dane dotyczą, wyłącznie w zakresie realizacji usługi detektywistycznej.

Art. 28b. 1. Po zrealizowaniu usługi detektywistycznej detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca obowiązany jest przekazać zleceniodawcy dane osobowe zebrane podczas wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1.

2. W przypadku rezygnacji zleceniodawcy z odbioru danych osobowych zebranych podczas wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, albo nieodebrania ich w ustalonym terminie dane te podlegają zniszczeniu po upływie 5 lat od dnia zakończenia realizacji usługi detektywistycznej, nie później niż bezpośrednio po wykreśleniu przedsiębiorcy z rejestru.

3. Z czynności, o których mowa w ust. 1 i 2, detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca sporządza notatkę, którą dołącza do księgi realizacji umowy. Notatka zawiera:

1) informację o przekazaniu albo zniszczeniu przetwarzanych danych osobowych oraz opis tej czynności;

2) datę przekazania lub zniszczenia przetwarzanych danych osobowych;

3) podpis zleceniodawcy, w przypadku odebrania przetwarzanych danych osobowych, oraz podpis sporządzającego notatkę.

4. Niszczenie przetwarzanych danych osobowych przez detektywa odbywa się w obecności przedsiębiorcy lub wyznaczonej przez niego osoby. Przedsiębiorca lub wyznaczona przez niego osoba podpisuje notatkę, o której mowa w ust. 3.

5. Detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca może przekazać dane osobowe zebrane w toku wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, wyłącznie innemu detektywowi wyznaczonemu przez przedsiębiorcę do współdziałania w ramach realizowanej usługi detektywistycznej albo do przejęcia dalszej realizacji usługi detektywistycznej.

Art. 28c. Do przetwarzania danych osobowych zebranych w toku wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, nie stosuje się przepisów art. 13 ust. 1 i 2 oraz art. 15 ust. 1 lit. a. c i g rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. Urz. UE L 119 z 04.05.2016, str. 1, z późn. zm.).

Art. 28d. Przedsiębiorca realizujący usługi detektywistyczne informuje o ograniczeniach, o których mowa w art. 28c, na swojej stronie internetowej lub przez wywieszenie w stałym miejscu wykonywania swojej działalności.

Kopia sprawozdania dla celu obrony przed roszczeniami

Jak wynika z powyższych przepisów detektyw (firma detektywistyczna) ma obowiązek przekazania zleceniodawcy danych osobowych zebranych na jego zlecenie. Jak się wydaje z istnienia tego obowiązku nie należy wnioskować nieistnienia uprawnienia detektywa do zachowania kopii sprawozdania końcowego, zawierającego dane osobowe, w celu obrony przed ewentualnym roszczeniem deliktowym. Należy pamiętać, że przy realizacji czynności detektywistycznych może dojść do naruszenia prawa, z którego powstanie szkoda (krzywda) podmiotu, który był poddany czynnościom detektywistycznym, podmiot ten może wystąpić z roszczeniem w ciągu 10 lat na drogę sądową przeciwko detektywowi, niezależnie od tego że również przeciwko zleceniodawcy (art. 442(1) k.c.). Przykładowo powód będzie twierdził, że detektyw spełniając świadczenie niepieniężne, jakim są czynności detektywistyczne w celu zebrania danych na potrzeby procesu o alimenty, na zlecenie jego przeciwnika w procesie o alimenty, naruszył prawo powszechnie obowiązujące i z tego naruszenia powstał krzywda powoda, w postaci naruszenia dóbr osobistych.

Zniszczenie danych osobowych nieodebranych przez 5 lat

Art. 28b ust. 2 u.u.d. wyraźnie nakazuje zniszczyć dane po 5 latach, ale w sytuacji gdy zleceniodawca zrezygnował z ich odebrania. W takiej sytuacji detektyw rzeczywiście nie ma powodu przechowywać danych w celu obrony przed roszczeniem, ponieważ jeśli zebranie danych nastąpiło potajemnie, zleceniodawca nie odebrał danych (sprawozdania końcowego), czyli nie zostaną wykorzystane np. w procesie rozwodowym, to nie istnieje też zagrożenie roszczeniem odszkodowawczym skierowanym przeciwko detektywowi, ponieważ jego czynności detektywistyczne, w ogóle nie wyjdą na jaw.

Ograniczenia w stosowaniu rodo

Art. 28c u.u.d. zawiera ograniczenia w stosowaniu przepisów o ochronie danych osobowych, konkretnie wyłączenie klauzuli informacyjnej z art. 13 rodo, stosowanej do zbierania danych od osoby (czyli gdy osoba jest świadoma, że przekazuje dane) oraz wyłączenie niektórych elementów informacji przekazywanej zgodnie z art. 15 rodo na wniosek podmiotu danych: o celu, odbiorcy i źródle.

Przepis ten nie wyłącza stosowania art. 14 rodo, czyli klauzuli przekazywanej gdy dane zostały zebrane z innego źródła niż od osoby, np. potajemnie w wyniku ukrytego monitoringu, od osób postronnych np. ze środowiska podmiotu danych. Czy w takim razie oznacza to, że w ciągu miesiąca detektyw powinien doręczyć taką klauzulę, jeśli ma dane kontaktowe osoby, której dane dotyczą?

Art. 14 ust. 5 zawiera wyłączenia obowiązku udzielenia informacji. Między innymi w sytuacji, gdy pozyskanie lub ujawnianie danych jest wyraźnie uregulowane prawem (lit. c) albo muszą zostać poufne zgodnie z obowiązkiem zachowania tajemnicy (lit. d) albo gdyby OI uniemożliwił lub poważnie utrudnił realizację celów przetwarzania (lit. b zd. 1 in fine). Do zachowania tajemnicy zobowiązuje detektywa (firmę detektywistyczną) art. 12 oraz 23a u.d.d., detektyw jest obowiązany zachować w tajemnicy źródła informacji oraz okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość w trakcie wykonywania czynności. Natomiast działalność detektywa (pozyskanie lub ujawnianie danych) jest wyraźnie uregulowana prawem. W tym wypadku ponieważ OI uniemożliwiłby realizację celu przetwarzania (lit. b), to ustawodawca wprowadził tajemnicę zawodową detektywa (lit. d), a pozyskanie i ujawnienie danych jest wyraźnie uregulowane prawem (lit. c).

Chociaż wyłączone jest stosowanie art. 15 rodo jedynie częściowo, w praktyce podmiot danych często nie może zrealizować również prawa do uzyskania kopii danych, ponieważ zgodnie z ust. 4 prawo do uzyskania kopii, nie może niekorzystnie wpływać na prawa i wolności innych, zaś z kopii danych zwykle można wywnioskować informacje o odbiorcy (zleceniodawcy) i o źródle. Jako konsekwencja powyższego również inne prawa podmiotu danych z art. 16 i n. rodo będą wyłączone.

Działalność detektywa, której istota polega na działaniu potajemnym bez wiedzy i zgody osoby, której dane są zbierane wyłącza niemal całkowicie funkcję informacyjną rodo. Oczywiście rodo musi być stosowane w innych aspektach, przede wszystkim w zakresie bezpieczeństwa (art. 24 i 32), zasad (art. 5) i podstaw legalizacyjnych (art. 6).

Zgodnie z art. 28d u.d.d. informację o ograniczeniu stosowania rodo administrator (detektyw lub firma detektywistyczna) zamieszcza (tryb oznajmujący świadczy o obowiązku) na stronie internetowej.

Brak OI ze względu na cel przetwarzania

Przy tej okazji ciekawe są pytania dotyczące przedsiębiorcy, który zlecił usługę detektywistyczną. Jeśli zleciła osoba niebędąca przedsiębiorcą dla celów czysto osobistych, to oczywiście problem nie powstaje, bo do niej nie stosujemy rodo.

  1. Czy taki zleceniodawca ma informować osobę, której dane dotyczą o zmianie celu i o odbiorcy jakim jest detektyw (art. 13 ust. 3 rodo), któremu zamierza udostępnić jej dane w celu uzupełnienia przez dodatkowe informacje, w drodze czynności detektywistycznych?
  2. Czy po odebraniu sprawozdania końcowego od detektywa, ma na podstawie art. 14 poinformować osobę o zebraniu jej danych z innych źródeł niż od niej samej?

Na pierwsze pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej, zastosowanie znajdzie na zasadzie analogii (lub wnioskowania z celu na środki) art. 14 ust. 5 lit. b rodo, ponieważ klauzula informacyjna uniemożliwiłaby realizację celu przetwarzania, którym jest pozyskanie informacji bez zgody i wiedzy podmiotu danych (w regulacji art. 13 rodo jest luka prawna, nie ma analogicznego ust. 5 jak w art. 14).

Odpowiedź na drugie pytanie uzależniona jest od celu pozyskania tych danych, jeśli spełnienie obowiązku uniemożliwiłoby realizację legalnego celu, można zastosować art. 14 ust. 5 lit. b rodo. W każdym razie jednak zleceniodawca nie może udzielić informacji, które narażałyby źródło danych, z którego skorzystał detektyw (choć właściwie jest podnoszona wątpliwość czy detektyw powinien zdradzać to źródło w sprawozdaniu końcowym, są opinie że w tym zakresie tajemnica działa również przeciwko zleceniodawcy). Jeśli dane zostaną usunięte w ciągu miesiąca od ich zebrania, nie dojdzie do naruszenia obowiązku informacyjnego.